Türkiye'nin 88 Yıllık Yerli Otomobil Serüveni

Türkiye'nin yerli sermayeyle üretilecek olan otomobilinin 'babayiğitleri' ortaya çıktı. Anadolu Grubu, BMC, Kıraça Holding, Turkcell ve Zorlu Holding'in kuracağı konsorsiyum ile üretilecek ilk yerli otomobil 2019 tarihinde karşımıza çıkacak. Türkiye'nin yıllardır hayalini kurduğu yerli otomobil aslında yeni bir konu değil. Her ne kadar Türkiye şu güne kadar tamamen yerli otomobil üretememiş olsa da, hem devlet hem de özel sektör birçok girişimde bulundu. Hatta 135 günde tamamen yeni bir araba üretmeyi bile başardı ama seri üretime geçiremedi. Türkiye'de ilk otomobil 1929'da üretiliyor Türkiye'nin ilk otomobil montaj hattı 1929 tarihinde Ford tarafından İstanbul serbest bölgeye kuruluyor. Yollarda araba görmenin neredeyse imkansız olduğu o tarihlerde kurulan bu ilk üretim bandı Büyük Buhran nedeniyle 1930'da kapanıyor. Ama bugüne kadar gelen yerli otomobil fikrinin temellerini atıyor. Türk girişimcilerinin üretiği ilk otomobil: Nobel 2000 1929 tarihinden sonra Türkiye'de yabancı sermayeli otomobil, kamyonet ve kamyon üretim tesisleri kuruldu. Ancak bu tesislerin çalışanları çoğunlukla yabancıydı. 1958'de Şişli'de Türk girişimcilerinin sayesinde Türk çalışanlarından oluşan küçük bir atölye açıldı. Fuldamobil lisansıyla burada Nobel 2000 adlı 3 tekerlekli küçük bir otomobil üretildi. Ve ilk yerli otomobil üretiliyor: Devrim Otomobil üretme fikri Türkiye'de gitgide yaygınlaşırken devlet kademesi de olaya el atmanın zamanının geldiğini anladılar. 1961 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel Ulaştırma Bakanlığı'na bir emir verdi. İlk yerli otomobili yapmak için 129 gün süre var Ulaştırma Bakanlığı Cumhurbaşkanı'nın emrini yerine getirmek için Eskişehir Demiryolu Fabrikası mühendislerini görevlendirdi ve yerli arabanın 29 Ekim 1961 tarihinde Cumhuriyet Bayramı etkinliklerinde kullanacağını söyledi. Türk mühendislerin sadece 129 günü vardı. 'Garp kafasıyla otomobil yaptık, şark kafasıyla benzin koymayı unuttuk' Türk mühendisleri 129 günlük bir sürede inanılmazı başardılar ve tamamen Türk sermaye, Türk mühendisliği ile oluşturulan Türkiye'nin ilk yerli otomobilini yaptılar. Ama Cumhuriyet Bayramı töreninde Cemal Gürseli Anıtkabir'e götüren Devrim 2 kod adlı arabanın benzini 100 metre sonra bitti. Cemal Gürsel ise tarihe geçecek olan 'Garp kafasıyla otomobil yaptık, şark kafasıyla benzin koymayı unuttuk' sözleriyle halkın ve yatırımcıların yerli otomobile olan güvenini söndürüyordu. Devrim bir daha yol alamadı Yaşanan bu talihsiz olaydan sonra projenin fikir babası Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel dahil herkes Devrim'e sırt döndü. Hiçbir zaman seri üretime geçemeyen Devrim'den 4 tane üretildi. Şu anda sadece bir tanesi Eskişehir Tülomsaş'daki fabrikada sergileniyor. Yollara çıkmayan bir diğer yerli otomobil: Zafer Yollarda hiçbir zaman göremediğimiz bir diğer başarısız girişim olan Zafer'in hikayesi ise 1960 yılının ortalarına dayanıyor. 1955 yılında OYAK bünyesinde kurulan Türk Otomotiv Endüstrileri (TOE) Türkiye'de yerli bir otomobil üretmek için Volvo ile bağlantıya geçti. Tanıtımı bile tamamlanamadan iptal edildi Volvo ile yapılan girişimden uzun süre sonuç alamayınca TOE İngiliz Triumph ile ortaklık imzaladı. Zafer adını alacak yerli otomobil sedan, station wagon ve pick-up modelleri ile piyasaya çıkacaktı. Ancak proje hala bilinmeyen nedenlerden tanıtımı bile tamamlanamadan bitirildi. Daha sonra bu model Autocars İsrail tarafından Triumph Zafer adıyla 1967 yılında İsrail'de satışa çıktı. Bu sefer Anadol yollarda 1928 yılında Otokoç'u kuran Vehbi Koç 1946 yılından beri Ford Motor Company'in Türkiye unvanını taşıyordu. Türkiye'deki otomobil sektörünün en önde gelen ismi olan Vehbi Koç Anadolu yollarında Türk yapımı bir otomobil görmek istiyordu. Bu hayali için yıllarca çalışan Koç 28 Şubat 1967 tarihinde Anadol'u piyasaya çıkardı. 1959'da Otosan kuruldu Bu temaslar sonucunda ise ilk adım 1959 yılında Otosan'ın kurulması ile atıldı. Yerli otomobil için çalışmalara başlayan Otosan otomobil üretmenin küçük bir otomobil pazarı olan Türkiye için fazla maliyetli olacağını ortaya çıkardı. Sac karoserli bir otomobil fazlasıyla pahalıya mal olacaktı. Çözüm ise fiberglastı. Sussita 12/50 bütün planları değiştirdi 1963 yılında Ankara'daki Otokoç'un önüne gelen bir otomobil Vehbi Koç'un dikkatini çekti. Sussita 12/50 model aracın karaoseri sacdan değil fiberglastan üretilmişti. Saca göre daha ucuz olan bu madde dünya için çok yeniydi. Türkiye ise daha fiberglasla tanışmamıştı. Çözüm İngiltere'de Sussita 12/50'in üreticisi olan İngiliz Reliant markası ile bağlantıya geçen Vehbi Koç soluğu İngiltere'de aldı. Anadol'un ilk temelleri Reliant'ta atıldı. Reliant tarafından tasarlanan otomobil Otosan tarafından üretilecekti. Şasi, motor ve şanzıman ise Ford'dan alınacaktı. Bir efsane doğuyor: Anadol Alpler'de 18 Ocak 1966 tarihinde İngiltere'de hazırlanan Anadol'un ilk prototipi yola çıktı. Alpler'i geçen ilk Türk otomobili olan Anadol 63 saat süren bir yolculukla İstanbul'a vardı. 19 Aralık 1966'da seri üretim bandından indi 19 Aralık 1966 tarihinde Otosan tesislerindeki seri üretim bandından indirilen Anadol, Yeterlilik Belgesi'ni ve araçların imal, tadil ve montajı hakkında teknik şartları gösteren yönetmelik onayını 28 Şubat 1967 tarihinde aldı ve 28 bin 800 liradan satışa çıktı. Türk otomotiv sanayi girişimlere başlıyor Anadol'un başarısından sonra Türkiye'deki otomobil sanayi hızla bir artış gösterdi. Dünyanın önde gelen otomobil markaları Türk şirketlerle ortaklık kurarak Türkiye'de otomobil üretmeye başladılar. Türk mühendisleri tarafından geliştirilen birçok model bütün dünya yollarına yayıldı. Ancak Devrim gibi tamamen yerli sermaye ile üretilen bir otomobil bugüne kadar üretilemedi. 'Yerli otomobil 2020'den önce yollarda olacak' 2015 yılında dönemin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık yerli otomobilin 2020 yılından önce yollarda olacağını söyleyerek yerli otomobil projesinin fiilen başladığını duyurdu. İlk adım olarak İsveçli Saab markasının üretim platformu alındı. Ama tanıtılan prototipler ilgi görmedi ve büyük tartışma konusu oldu. Saab ile birlikte üretilen ilk prototipler rafa kaldırıldı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 'Babayiğitler' çağrısı ile yerli otomobil girişimi yeni bir boyut kazandı. Türkiye'nin Otomobili Ortak Girişim Grubu Toplantısı'nda açıklanan beş şirket Türkiye'nin seri üretime geçecek olan ilk yerli otomobilin sözünü verdiler. Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanan şirketler 2019 yılında prototipi sergileyecek, 2021 yılında ise otomobili satışa çıkaracaklar.